امروزه انواع سردرد ها یکی از شایع ترین مشکلات مردم است که ممکن است به دلایل مختلفی ظهور یابد.در این مقاله تلاش کرده ایم تا شما را با انواع سردرد ها و علل ظهور آن ها آشنا کنیم. برخی از سردردها با با درمان های خانگی قابل درمان هستند اما برای سردرد های مزمن تر باید به پزشک مغز و اعصاب مراجعه نمایید.
علت سردرد، تحریک گیرنده های حساس به درد در بافت های اطراف سر، گردن و درون جمجه است که اگر این گیرنده ها با داروهای مسکن به طور گذرا باز داشته شوند، بیمار احساس سردرد نخواهد داشت.این گیرنده ها به روش های گوناگونی مانند موارد زیر ممکن است تحریک شوند :
شدیدترین سردردها در مننژیت های چرکی و تحریکات پرده مغز دیده می شود که علت آن گرفتاری گسترده تر گیرنده های حس درد است.
بافت هایی که به درد حساس هستند عبارتند از:
1-پوست و بافت های زیر جلدی، ماهیچه ها، سرخرگ ها و پرده ضریع استخوان های سر
2- بافت های حساس در گوش،چشم و حفرات بینی
3-دیواره ی سینوس های سیاهرگی درون کاسه سر
4-بخش هایی از سخت شامه در کف مغز و پیرامون سرخرگ های مغزی
5-اعصاب پنجم، نهم و دهم مغزی و سه عصب نخست گردنی
نکته جالب اینکه خود استخوان سر، بخش زیادی از پرده ی عنکبوتیه، قسمت اعظم نرم شامه، شبکه کوروئید، مجرای آپاندیم و بافت مغز و مخچه، گیرنده حس درد ندارند.
راه انتقال درد:
هدایت درد ساختمان های عصبی بالایی چادرینه با عصب پنجم مغزی است ولی برای بافت های زیر آن اعصاب C1,C2,C3 گردنی منتقل کننده حس درد هستند.اعصاب نهم و دهم نیز حس درد گودی پسین کاسه سر، گوش ها و گلو را هدایت می کنند.
برخورد با بیمار مبتلا به سردرد:
برای رویکرد درست و تشخیص دقیق تر پزشک مغز و اعصاب، هنگام گرفتن تاریخچه و معاینه بیمار باید به موارد زیر توجه نمود:
میگرن از سردردهای است که از دوران کودکی آغاز می شود ولی اوج پیدایش نشانه ها بین 20 تا 25 سالگی می باشد. آرتریت گیجگاهی سردردی است با افزایش CRP و میزان رسوب خون که تقریباٌ همیشه پس از 45 سالگی بروز می کند.پیدایش سردردهای ناشی از تومورهای مغزی معمولاٌ هنگام میانسالی است ولی بیشتر سردردهایی که به آن ها سردرد مزمن روزانه گفته می شود، مربوط به 25 تا 35 سالگی است.
میگرن در زنان چند برابر مردان است در صورتی که سردرد کلاستر بیشتر در آقایان دیده می شود.سردرد ناشی از افزایش خوش خیم فشار درون جمجه که با تومور مغزی اشتباه می گردد از بیماری هایی است که تقریباٌ همیشه در خانم های جوان و نسبتاٌ چاق بروز می کند.مننژیوم نیز در زنان شایع تر می باشد، چون وابستگی زیاد به هورمون استروژن دارد.
تاریخ پیدایش سردرد اهمیت تشخیصی دارد. برای سردردهایی که چندین سال با یک شدت وجود داشته اند، نگرانی کمتر است ولی سردردهایی که به تازگی به ویژه در 30 تا 40 سالگی پدید آمده و به درمان های عادی پاسخ نداده اند توجه بیشتری نیاز دارند. همیشه باید به سردردی که در سنین بالا آغاز شده است و با نشانه های کانونی عصبی مانند گرفتاری اعصاب مغزی همراه می باشد، اهمیت بیشتری داد و پزشک مغز و اعصاب درخواست سی تی اسکن مغزی دهد.
توجه به محل احساس درد گاهی به تشخیص پزشک مغز و اعصاب کمک زیادی می کند.افراد مبتلا به سردرد عصبی – روانی از درد ناحیه ی آهیانه و پشت گردن شاکی هستند، سردرد خوشه ای معمولاٌ در یک نیمه ی سر و ناحیه ی گیجگاهی و کره ی چشم متمرکز است.
به طور کلی مواردی که ممکن است سردرد یکطرفه باشد عبارتند از:
در ابتدای افزایش فشارهای داخل مغز چه خوش خیم و چه به دلیل تومورها، سردرد صبحگاهی می باشد.سردرد کلاستر معمولاٌ در نیمه شب آغاز و موجب بیدار شدن بیماز از خواب می گردد. سردرد مزمن روزانه همیشه وجود دارد یعنی بیمار از اوایل روز تا هنگام خواب دچار سردرد است.
درد ناشی از پارگی یک آنوریسم سرخرگ مغزی که ممکن است خود به خود یا هنگام کار سنگین بروز کند، بسیار شدید می باشد و حالت انفجاری دارد.سردرد در برخی مبتلایان به میگرن به حدی شدید است که آن ها را از کار باز می دارد ولی در تومورهای مغزی به ندرت خیلی شدید می شود بیشتر حالت منگی و مرده درد دارد.در نورالژی عصب سه قلو سردرد بسیار خنجری، شدید و برق آسا می باشد.بیمازی های تب زا و فشار خون های خیلی بالا سردردهای ضرباندار میگرن ایجاد می کنند. در پاره شدن آنوریسم و نورالژی ها درد به صورت ناگهانی آغاز می گردد ولی در میگرن و تومورهای مغزی شروع درد معمولاٌ تدریجی است.
مدت زمانی که درد طول می کشد به تشخیص پزشک مغز و اعصاب کمک می کند، مثلاٌ در نورالژی عصب سه شاخه، زمان درد بین چند ثانیه تا 1-2 دقیقه می باشد و گاهی شدت آن بیمار را از همه کار باز می دارد.در افزایش فشار درون جمجه سردرد همیشگی ولی شدت آن در نیمه شب و صبح زود بیشتر است. سردرد خوشه ای بین 3 تا 10 ساعت طوبل می کشد.
منظور از فرکانس سردرد دفعات پیدایش درد در زمان معینی مثلاٌ یک ماه یا یک سال می باشد.مطلع کردن پزشک مغز و اعصاب از تعداد سردردها می تواند کمک زیادی به تشخیص وی کند. از سردردهایی که در سال چندید بار یا بیشتر تکرار می شوند میگرن است ولی در فواصل بیمار ناراحتی ندارد. سردرد کلاستر یا خوشه ای گاهی در فصل، ماه یا ساعت مشخصی بروز می نماید.در نورالژی عصب سه قلو فرکانس درد های برق آسا گاهی به ده ها بار در شبانه روز می رسد.تومورهای مغزی، سردردی همیشگی و پیش رونده ایجاد می کنند که صبح ها بیشتر و شدیدتر می شود.
در بیماران میگرنی مصرف قرص های ضدباردازی، بی خوابی، استرسهای روحی، بوهای تند تحریک کننده، برخی ادکلن ها، بعضی غذاها و استحمام های طولانی به آغاز سردرد منجر می شود. در نورالژی عصب سه شاخه مسواک زدن ، برخورد هوای سرد به صورت و گاهی تماس ماشین ریش تراش سبب پیدایش درد می گردد.سردرد خوشه ای با چرت بعد از ظهر و مصرف الکل بروز می کند.در نورالژی عصب نهم بلع مواد غذایی گاهی به درد شدید ناحیه گلو و سنکوپ می انجامد. در تومورهای گودی پسین مغز زور زدن هنگام اجابت مزاج موجب سردرد می شود و بیمار برای پیشگیری، از توالت رفتن خودداری کرد و به یبوست شدید مبتلا می گردد که این مسئله در کودکان شایع تر است.بیماران دچار سینوزیت هنگام تغییرات فشار هوا یا دمیدن به درون بینی سردردشان بدتر می شود.
معمولاٌ بیماران بر پایه تجاربی که به دست می آورند خودشان تسکین دهنده را پیدا می کنند و آن ها را به کار می برند. در برخی از بیماران محکم بستن سر با دستمال و یا رفتن به مکانی تاریک و آرام موجب تسکین سردرد آنها می شود. برخی حتماٌ باید مسکن تزریقی و گروهی از ترکیبات آرگو و سوماتریپتان استفاده کنند. در افزایش فشار درون جمجه خودداری از زور زدن و نخوابیدن به حالت کاملاٌ افقی در کاهش سردرد موثر است.
در همه سردردها پرسش های پزشک مغز و اعصاب درباره نشانه های همراه سردرد مهم ترین نکته تشخیص است.حالت تهوع، تاری دید، احساس ضربان در سر، گزگز اندام ها و گریز از روشنایی و صدا از ویژگی ها سردرد میگرنی است.ولی سرخ شدن چشم، اشک ریزش، گرفتگی بینی و افتادگی خفیف پلک در سردرد خوشه ای دیده می شود.چنانچه علائمی مانند دوبینی، فلج زوج های مغزی، تهوع صبحگاهی و وزوز گوش وجود داشت. آسیب های فضا گیر مغزی مطرح می گردند.شایع ترین نشانه در تومورهای مغزی کودکان تهوع و استفراغ و دومین شکایت مهم آن ها سردزد می باشد.
در همه بیماری ها به ویژه اختلات نورولوژیک پیشینه شخصی و خانوادگی به تشخیص نوع بیماری کمک فراوانی می کند، مثلاٌ وجود سابقه ضربه مغزی پزشک مغز و اعصاب را به فکر خونریزی زیر سخت شامه ای می اندازد و پیشینه میگرن در بستگان نزدیک احتمال میگرن را بیشتر می سازد.
داروهای گشاد کننده عروق کرونر مانند نیتروگلیسرین و دی پیریرامول می توانند سردردهای عروقی ایجاد کنند.در بیمارانی که وارفارین مصرف می کنند و از سردرد شاکی هستند، حتماٌ باید به فکر خونریزی مغزی به ویژه نوع زیر سخت شامه ای بود. البته این موضوع بستگی به تشخیص دکتر مغز و اعصاب دارد.