معمولا در معاینه مردمک ها ممکن است یکی از موارد زیر مشاهده گردد:
عنبیه دو دسته ماهیچه دارد: شعاعی و حلقوی، تحریک ماهیچه های شعاعی عنبيه بوسیله اعصاب سمپاتیک موجب گشادی مردمک و انقباض عضلات حلقوی آن توسط اعصاب پاراسمپاتیک سبب تنگی مردمک می گردد.
در آسیب های عصب سوم بدلیل اختلال عملکرد پاراسمپاتیک و برتری یافتن سمپاتیک، مردمک گشاد میشود (میدریاز) ولی در ضایعات سمپاتیک مانند سندرم هورنر مردمک دچار میوزیس می گردد. در فتق مغزی بعلت افزایش فشار درون جمجمه، مرگ مغزی، ریختن داروهایی مثل آتروپین در چشم و مسمومیت با بلادُنا مردمک گشاد میشود.
مواردی که سبب میوزیس با تنگی مردمک می گردند عبارتند از:
مردمک های آرگایل روبرتسون مردمک هایی هستند کوچک، نامنظم و نابرابر که به نور پاسخ می دهند ولی تطابق (پاسخ نزدیک می کنند، معمولا این نوع مردمک از ویژگی های سیفلیس عصبی است که در این صورت دو طرفه می باشد. مردمک آرگایل روبرتسون در موارد دیگر مانند مالتيپل اسکلروسيس، انفالیت مغز میانی، ضربه، دیابت، سندرم کورساکف و تومور پینه آل نیز دیده می شود.
این نوع مردمک نسبت به نور واکنش فوری نشان نمی دهد ولی تطابق می کند. مردمک میوتونیک در فضای تاریک خیلی آهسته پس از ۱۰ دقیقه گشاد میشود و با تاباندن نور پیوسته به آرامی منقبض می گردد.
ریختن محلولی بنام مكوليل ۲ درصد در چشم سبب تنگی شدید مردمک می شود. این عارضه معمولا يكطرفه بوده، در خانم های جوان بیشتر است از بین رفتن بازتابهای وتری از نشانه های دیگر این بیماری می باشد.
هنگامی که عصب بینایی یک چشم آسیب ببیند، رفلکس نوری مردمک همان چشم کاهش یافته از بین می رود. چنانچه نور چراغ قوه به چشم سالم تابانده شود، هر دو مردمک منقبض می گردند (Consensual refle) ولی اگر نور از چشم سالم به چشمی که نوریت اپتیک با نوریت رتروبولبر دارد تابانده شود، مردمک این چشم نه تنها تنگ نمی شود بلکه از حالت طبیعی هم گشادتر می گردد که به این پدیده «مردمک مارکوس گان» می گویند.
هیپوس یک پدیده غير مرضی است که در آن مردمک با تاباندن نور پیوسته، بطور متناوب تنگ و گشاد می گردد.
آنیزوکوریا به نابرابری مردمکها گفته می شود که بطور طبیعی در ۲۰٪ مردم وجود دارد. این اختلاف اندازه نباید بیش از0.6 میلی متر باشد.
ساختمان های چشمی حساس به درد عبارتند از: قرنیه، ملتحمه، سفیده چشم (صلبیه)، عنبیه، اجسام مژگانی و مشیمیه.
اورژانسی ترین مواردی که سبب درد چشم می گردند گلوكوم با زاویه بسته و آسیب های قرنیه می باشند موادی که موجب درد چشم می شوند عبارتند از: • آسیبهای قرنیه ملتحمه و یا سفیده چشم
• گلوکوم
•میگرن
• آرتریت گیجگاهی ( Temporal arteritis)
• التهاب عنبيه و جسم مژگانی
• سردرد خوشه ای و گاهی نورالژی عصب سه شاخه
•نوریت بینایی (اپتیک)
• ضربه و آسیب های التهابی یا تومورال کاسه چشم
•فشار به عصب سوم
• گاهی فلج زوج سوم بعلت دیابت
• تومور کاذب چشم
•نشانگان تولوسا-هانت یا سندرم شیار بالایی کاسه چشم
• دردهای انتشاری به چشم مانند سینوزیت، دندان خراب، تومورهای نازوفارنکس و آسیبهای نزدیک چشمی دیگر
محل دردهای مربوط به آسیب های سطحی کره چشم بخوبی معلوم است و این گونه دردها معمولا به سر گسترش نمی یابند، با تاری دید و اشک ریزش همراهند و بیمار افزون بر احساس وجود شن ریزه در چشم، به روشنایی حساس است و بستن چشمها نیز درد او را شدید خواهد کرد.