بیماری میگرن
میگرن بیشترین نوع سردرد در همه جوامع بشری از جمله ایران است به طوری که 12-15% مردم جهان از آن رنج می برند و یکی از شایع ترین علل مراجعه بیماران به دکتر مغز و اعصاب را تشکیل می دهد.میگرن در جوامع ایرانی 14% می باشد. میگرن سردردی است دوره ای با زمینه ارثی و خانوادگی که از هنگام کودکی، نوجوانی و یا اوایل میانسالی آغاز می شود و در خانم ها شیوع بیشتری دارد. میزان درد از خفیف تا شدید بوده ، ممکن است یا یکی یا همه نشانه هایی مانند گریز از روشنایی و صدا، احساس ضربان در سر، تهوع و استفراغ همراه باشد. این نوع درد یا فعالیت شدید می گردد و با افزایش سن دفعات پیدایش و شدت آن کاهش می یابد. حتی حاملگی موجب کاهش بروز حملات می شود بروز میگرن در خانم ها بیش از آقایان می باشد و مصرف قرص های ضد بارداری موجب تشدید بروز آن می شود. هم چنین مصرف بعضی خوراکی ها می تواند یکی از علل بروز سردرد میگرن باشد.در گذشته دسته بندی های گوناگونی برای میگرن بیان می شد.(کلاسیک، معمولی ،بازیلر، همی پلژیک و …) ولی به تازگی طبقه بندی زیر پیشنهاد شده است:
1-میگرن با پیش در آمد( migraine with aura)
2-میگرن بدون پیش در آمد(migraine without aura)
3-انواع دیگر میگرن(migraine varients)
4-سردرد خوشه ای (cluster headache) یا migraine neuralgia
میگرن با پیش در آمد
این گونه سردرد میگرن کلاسیک نیز نامیده می شود و جنبه ارثی آن بسیار زیاد است و در حدود60-80%. نخست پیش در آمد و سپس سردرد با ویژگی هایی که شرح داده خواهد شد بروز می کند.
پیش درآمد نشانه عصبی برگشت پذیری است که به دلیل اسپاسم برخی سرخرگ های مغزی پدید می آید و به گونه های مختلفی توسط بیماران بیان می شود: در بینایی به صورت تار شدن دید،همی آنوپی ، پیدایش لکه های سیاه یا پدیدار شدن خطوط نورانی زیگزاگی جلوی چشم ها و در اندام ها به شکل احساس پارستزی یا کرختی یک نیمه بدن، همچنین پیش درآمد می تواند به صورت سرگیجه باشد.در پی aura که مدت آن معمولاً 30-50 دقیقه است، سردرد خفیف تا شدیدی بروز می کند که اغلب 7-24 ساعت و گاهی بیشتر طول می کشد. این سردرد در یک نیمه سر متمرکز است و معمولاً با احساس ضربان درون سر، تهوع و گریز از روشنایی و صدا همراه می باشد. فعالیت موجب تشدید سردرد می شود و گاهی شدت درد به اندازه ای است که بیمار باید همه کارهای خود را کنار گذاشته به مکان تاریکی و ساکتی پناه ببرد.معمولاً پس از خوابیدن سردرد برطرف می گردد. در برخی گونه های مقاوم ممکن است بیمار چندین روز از سردرد رنج ببرد و اقدامات دارویی به او کمکی نکند.
میگرن بدون پیش درآمد
میگرن بدون پیش درآمد که common migraine نیز نامیده می شود که شایع ترین نوع میگرن است و جنبه ارثی آن کمتر می باشد. نشانه های بالینی میگرن بدون پیش درآمد تفاوت چندانی با میگرن کلاسیک ندارد و اقدامات درمانی آن نیز مانند میگرن با پیش درآمد است
میگرن بازیلر(basilar migraine)
میگرن بازیلر به دلیل اسپاسم اولیه و اتساع بعدی در رگ های مهره ای-قاعده ای مغز پدید می آید و بیشتر در خانم های جوان 20-25 ساله بروز می کند. آغاز آن ممکن است با سرگیجه و عدم تعادل ، دیسارتری، آتاکسی و گزگز اندام ها و گاهی از دست دادن هوشیاری باشد.در این بیماریان محل درد ناحیه پس سری است.این گونه میگرن به طور شایعی با اپی لپسی اشتباه می شود به ویژه که ممکن است EEG بیمار اختلالاتی شبیه صرع نشان دهد.
میگرن همراه با فلج چشمی(Ophthalmoplegic)
در این گونه میگرن در کودکان شایع تر است، بیمار به طور دوره ای دچار دوبینی و فلج عصب سوم به شکل افتادگی پلک یا بدون گرفتاری مردمک می شود.پس از برطرف شدن سردرد، افتادگی پلک ممکن است روزها یا هفته ها باقی بماند و یا حتی در صورت تکرار جملات همیشگی بشود. حالت نادر دیگری نیز به نام میگرن شبکیه شرح داده شده است.
میگرن همی پلژیک(Hemiplegic migraine)
در این نوع بسیار نادر میگرن که در کودکان، نوجوانان یا میانسال ها ممکن است دیده شود بیمار دچار سردرد های میگرنی همراه با ضعف یا به ندرت فلج یک نیمه بدن می گردد.
میگرن طولانی یا پیوسته(Status Migrainosus)
در این بیماری فرد برای چندین ماه گرفتاری سردردهای میگرنی ای می شود که هفته ای چند بار بروز می کنند. در این گونه میگرن، سردرد شدید و ضربان دار یکطرفه بیمار را از کارش باز می دارد. درمان آن بستری نمودن در بیمارستان و تزریق کورتیکواسترویید از راه سیاهرگی با تشخیص پزشک مغز و اعصاب است.
میگرن با عارضه(Complicated Migraine)
گاهی عوارضی مانند همی آنوپی، همی پارزی و افتادگی پلک به صورت همیشگی برای بیمار باقی می ماند که علت آن آسیب عروقی و حالتی مانند سکته مغزی است. خوشبختانه این نوع میگرن نادر می باشد.
میگرن کودکان (Childhood migraine)
میگرن کودکان نادر نیست و به شکل سردرد های عود کننده به ویژه در ناحیه پیشانی ، استفراغ های دوره ای، دردهای شکمی دوره ای، سرگیجه و رنگ پریدگی ممکن است نمود یابد: این کودکان معمولاً بیش از دیگران دچار ماشین گرفتگی میشوند و گاهی به عنوان مسمومیت غذایی مورد درمان قرار می گیرند.از درمان های مناسب برای این بیماران سدیم والپروات می باشد.در مواردی که میگرن کودکان با دردهای شکمی عود کننده و استفراغ های دوره ای بروز می کند. معمولاً ذهن پزشک متخصص مغز و اعصاب متوجه ضایعات گوارشی مقاوم می شود و کمتر به میگرن فکر می کند.
میگرن شکمی(Abdominal Migraine)
بیشتر به صورت درد های شکمی دوره ای بروز می کند و در کودکان شایع تر است.این عارضه باید از علل دیگر دردهای شکمی عود کننده مانند صرع تمیز داده شود.
تشخیص های افتراقی میگرن
همه انواع سردرد ممکن است در تشخیص افتراقی میگرن قرار گیرند ولی همیشه باید موارد زیر توسط پزشک مغز و اعصاب بررسی شود:
- سینوزیت حاد چرکی
- مننژیت باکتریال
- فتوکروموسیتوما
- بیماری پرفشار خون
- ایسکمی زود گذر مغزی و صرع لب گیج گاهی
- تومورهای مغزی
- گلوکوم
- خونریزی زیر عنکبوتیهو ساب دورال هماتوما
- ناهنجاری رگ های مغزی
- سردردهای پس از استرس و تمرکز فکری
- سردرد خوشه ای
درمان میگرن:
الف)درمان های پیشگیری کننده
ب)درمان هنگام آغاز و استقرار سردرد
درمان پیشگیری کننده میگرن
1-توصیه های غیر دارویی:
عواملی که می توانند سبب پیدایش سردرد میگرنی می شوند در زیر آمده است، که توسط پزشک مغز و اعصاب به بیماران تاکید می شود که از آن ها پرهیز کنند:
- قرص های ضد آبستنی
- اختلال خواب
- استرس های روحی
- پنیر مانده
- گوجه فرنگی
- رفتن به جاهای شلوغ
- رفتن به محیط بسیار روشن
- پاک کردن یا خرد نمودن مقدار زیاری پیاز و تره
- مصرف قرص های نیتروگلیسرین و دی پیریدامول
- عطر و ادکلن های تند
- غذاهای چرب
- انواع سس ها
- پیاز و پیازچه
- استحمام طولانی
- مشروبات الکلی
- شکلات
- ضربه های شدید و ناگهانی به سر
- هوای گرم و آلوده
2-توصیه های دارویی:
تجویز داروهای پیشگیری کننده از میگرن تا حد زیادی به سلیقه و تجربه پزشک مغز و اعصاب و فرکانس حملات میگرن بستگی دارد:مثلاً اگر فردی در سال فقط دو بار دچاز سردرد های میگرنی می شود ارزشی ندارد که به مدت طولانی از داروهای پیشگیری کننده استفاده نماید. شمار داروهای ارائه شده برای پیشگیری از میگرن بسیار زیاد است و تجویز آن ها باید با نظر پزشک مغز و اعصاب باشد ولی به طور کلی برای بیمارانی که هر ماه دو تا سه بار دچار میگرن می شوند، می توان یک یا آمیزه ای از داروهای زیر را به کار برد:
- ولپروات سدیم : در میگرن های مقاوم
- آمی تریپلین
- سایپروهپتادین
- پروپرانولول: مصرف آن در آسم، فشارخون پایین و افرادی که کندی نبض دارند ممنوع است.
- داروهای مهار کننده کانال های کلسیمی مانند وراپامیل ممکن است موثر واقع شود.
- کلوتیدین و با دور اندک:فقط برای میگرن با پیش درآمد
- قرص ساندومیگران
- قطره آنتی میگران
- ارگوتامین که برای تشدید درد قلبی و اسپاسم عروق مغز و قلب می باشد.
دقت کنید مصرف تمام داروهای ذکر شده نیازمند تجویز پزشک مغز و اعصاب است.
درمان میگرن هنگام آغاز و استقرار سردرد
- هرگونه مسکنی ممکن است در آغاز سردرد تجویز گردد ولی در هر بیمار یک نوع مسکن موثر واقع می شود.ضد دردهای رایجی که معمولاً به کار می روند عبارتند از: ترکیب آسپیرین/کدئین و استامینوفن-کدئین ،ایبوپروفن، اسید مفنامیک،ایندومتاسین و پیروکسیکام
- اگر بیمار حالت تهوع داشته باشد، متوکلوپرامید خوراکی یا عضلانی در شروع بیماری که از استفراغ جلوگیری می کند توسط پزشک مغز و اعصاب تجویز می شود.
- گذاشتن پارچه خنک یا کیسه آب سرد روی سر در برخی بیماران
- تارترات ارگوتامین خوراکی با دی هیدرو ارگوتامین عضلانی یا شیاف تارترات ارگوتامین
- دیازپام عضلانی برای برخی از بیماران عضلانی
- برای سردرد های بسیار شدید و مقاوم تزریق پتی دین
- موثرترین دارو در آغاز سردرد سوماتریپتان است که هم به صورت خوراکی هم زیرزبانی و به شکل آمپول های زیر جلدی تجویز می شود.
- در موارد شدید آمپول کترولاک
- روش های غیر دارویی نیر در بین حملات به کار می روند که عبارتند از: روش های بیو فیدبک، شل سازی بدن و طب سوزنی که در برخی از بیماران موثر است.
توجه داشته باشید که تمام موارد بالا باید توسط پزشک مغز و اعصاب تجویز شود.
نکاتی درباره میگرن:
- -میگرن هنگام آبستنی در 75-85% موارد خود به خود بهبود می یابد.
- گاهی سردرد های شدید میگرنی فقط به هنگام پریود ماهیانه بروز می کنند. در این موارد توصیه می شود 2 روز قبل و 2 روز بعد دارو درمانی شود.
- افراد میگرنی شخصیتی وسواسی و تحریک پذیر دارند و در برابر استرس ها آسیب پذیرتر از دیگران می باشند.
- گاهی در روزهای پیش از پیدایش میگرن، بیماران یکی از حالات زیر شاکی هستند: کم اشتهایی، پر اشتهایی، تمایل به خوردن خوراکی های خاص، زود عصبانی شدن، خوشحالی بی مورد، اختلال خواب، خمیازه کشیدن پی در پی و آروغ زدن
- شروع میگرن ممکن است از ناحیه گیجگاهی ، پیشانی یا پشت سر باشد.گاهی بیمار نمی تواند نقطه خاصی را برای آغاز درد بیان کند که در این رد کننده میگرن نمی باشد.
- بسیاری از بیماران ترجیح می دهند هنگام شروع درد با یک دستمال ، محکم سر خود را ببندند که این مساله در بهبودی آن موثر است.
- میزان شیوع صرع در بیماران میگرنی و نیز فراوانی میگرن در مبتلایان به صرع بیشتر از بقیه افراد جامعه می باشد.
- نوار مغزی EEG در بیماران مبتلا به میگرن به ویژه در بچه ها بیشتر از افراد سالم تغییرات غیرطبیعی نشان می دهد که در این موارد نباید از لقب صرع استفاده کرده یا داروهای ضد صرع توسط متخصص مغز و اعصاب تجویز شود.